Dział
Siedlisko i środowisko leśne
Ilość znalezionych haseł: 6
(Ekologia lasu, siedlisko i środowisko leśne), gleba leśna pozwala rozwijać się korzeniom drzew i innych roślin, zapewniając im stabilność. W niej zgromadzone są zapasy wody i soli mineralnych, pobierane przez rośliny i wykorzystywane przez nie do budowy swoich tkanek i podtrzymywania funkcji życiowych. Obecność soli mineralnych, kwasów humusowych i innych związków zawdzięcza gleba aktywności edafonu, który stanowi ważny element biocenozy leśnej i ekosystemu leśnego, odpowiedzialny za dekompozycję detrytusu gromadzącego się na dnie lasu. Edafon tworzy wręcz niezależną podbiocenozę ekosystemu leśnego, realizującą swoje procesy życiowe w heterotroficznym łańcuchu detrytusowym. Niektóre gatunki (na przykład owady czy gryzonie) występują zarówno w glebie jak i na jej powierzchni. Między glebą a pozostałymi składnikami ekosystemu leśnego (fitoklimatem, biocenozą nadziemną) działają silne sprzężenia zwrotne, przyczyniające się do sprawnego funkcjonowania całego systemu. Gleby w każdym ekosystemie leśnym są inne, co wynika z jego złożonej, mozaikowej struktury, wynikającej m. in. z rzeźby terenu, rodzaju skały macierzystej, warunków wodnych czy różnorodności flory i fauny. Niemniej można znaleźć pewne ogólne właściwości gleb leśnych, które odróżniają je od pozostałych gleb. Gleby leśne odznaczają się mianowicie: obecnością dużej ilości materii organicznej, charakterystycznymi typami próchnic (mull, moder, mor) i gleb (m. in. bielicowe, brunatne, rdzawe, płowe), dużą aktywnością edafonu (zwłaszcza grzybów), stosunkowo niskim pH (przeważnie od 4 do 7), dużą porowatością oraz zdrenowaniem przez edafon i korzenie (co wzmaga ich właściwości retencyjne), mniejszymi amplitudami temperatur i szybszym odmarzaniem na wiosnę, pionowym zróżnicowaniem stosunków wodnych (wierzchnia warstwa wilgotna – osłaniana przez okap koron, rizosfera mniej wilgotna - silnie eksploatowana przez korzenie drzew, poziom wód gruntowych zmienny (wysoki poziom obniżany – dzięki transpiracji drzew, niski poziom podwyższany – dzięki retencji).
Zobacz więcej...
(Ekologia lasu, siedlisko i środowisko leśne), pod pojęciem klimatu leśnego należałoby rozumieć klimat masy powietrza w jego wnętrzu wraz z warstwą powietrza przylegającą do niego od zewnątrz. Klimat wnętrza lasu jest przez ekosystem leśny dosłownie kształtowany, natomiast klimat przyległy warstw powietrza jest silnie modyfikowany. W jednym i drugim przypadku można mówić o fitoklimacie leśnym, czyli klimacie znajdującym się pod przemożnym wpływem roślinności leśnej.
Fitoklimat leśny jest bardzo zróżnicowany, zarówno w poziomie jak i pionie, co przyczynia się do bogactwa nisz ekologicznych w ekosystemie leśnym. Na przykład występujące w dnie lasu zacienienie, brak wiatru, podwyższona wilgotność, mniejsze amplitudy temperatur, czy podwyższona koncentracja dwutlenku węgla – sprzyjają wielu gatunkom roślin runa i naturalnemu odnowieniu wielu gatunków drzewiastych. Wprawdzie każdy ekosystem leśny ma inny klimat, wynikający z jego złożonej struktury (w tym składu gatunkowego i zwarcia drzewostanu), niemniej można się pokusić o pewne uogólnienie cech klimatu leśnego, w porównaniu z przestrzenią otwartą. Fitoklimat kształtowany przez las w jego wnętrzu się odznacza się w zakresie:
a) warunków świetlnych – mniejszą intensywnością światła (nawet stukrotnie), przewagą światła rozproszonego i występowaniem osłabionego światła bezpośredniego w postaci wędrujących plam (obrazków), zubożonym widmem (w tym zwiększonym udziałem promieni zielonych, nieprzydatnych w fotosyntezie);
b) warunków termicznych – średnią roczna temperatura nieznacznie niższa (około 1°C), średnią okresu wegetacyjnego wyraźnie niższa (około 1,5°C), średnią okresu spoczynku nieco wyższa (około 0,5°C), amplitudą roczną mniejszą o kilka a dobową nawet o kilkanaście stopni, nie występowaniem przymrozków radiacyjnych;
c) warunków wodnych - większą wilgotnością powietrza (średnio około 5%), znacznie mniejszą ewaporacją (około 50%), intercepcją opadów w koronach rzędu 25% (do dna lasu dociera około 75% opadów), znacznie większym udziałem opadów poziomych (do ~ 50%);
d) warunków anemometrycznych - wnikaniem do zwartego drzewostanu z okrajkiem na głębokość około 30-50 m natomiast do rozrzedzonego drzewostanu bez okrajka na głębokość około 250 m, występowanie pionowych ruchów powietrza (ze względu na różnice temperatur między dnem lasu i jego sklepieniem).
Zobacz więcej...
(Ekologia lasu, siedlisko i środowisko leśne), położenie dowolnego miejsca na kuli ziemskiej określa się podając jego: szerokość i długość geograficzną, wysokość nad poziomem morza (wzniesienie) oraz azymut i nachylenie stoku. Czasami te elementy położenia dzieli się na geograficzne (pierwsze dwa) i topograficzne (ostatnie dwa); wzniesienie może być traktowane zarówno jako element geograficzny, jak i topograficzny.
Szerokość i długość geograficzna wyznaczają położenie punktu na powierzchni kuli ziemskiej. Od szerokości geograficznej zależy kąt padania promieni słonecznych, który wprawdzie jest zmienny (w związku z nachyleniem osi Ziemi do ekliptyki), ale przyjmuje się, że na równiku zbliżony jest do 90° a na biegunach do 0°. Im mniejszy kąt padania promieni, tym mniejsza ilość energii słonecznej otrzymywana przez jednostkę powierzchni. Z tego wynika oziębianie się klimatu od równika ku biegunom. Szerokość i długość geograficzna decydują m. in. o położeniu względem lądów i mórz, co warunkuje stopień kontynentalizmu czy oceaniczności klimatu. W danym położeniu, wyznaczonym przez szerokość i długość geograficzną, klimat jest silnie modyfikowany przez wysokość nad poziomem morza.
Temperatura z wysokością nad poziomem morza szybko spada (około 0,6°C/100m), na skutek adiabatycznego ochładzania się powietrza, co związane jest z jego rozprężaniem się w warunkach malejącego ciśnienia atmosferycznego. Oprócz temperatury, ze wzniesieniem rosną opady (zazwyczaj tyko do górnej granicy lasu), intensywność promieniowania (zwłaszcza krótkiego i UV) oraz prędkość wiatru. To sprawia, że zmiany warunków klimatycznych, a w ślad za tym pięter roślinnych przebiegają bardzo gwałtownie. Okres wegetacyjny w naszych górach skraca się o około dwa miesiące na 1000 m wzniesienia. Można przyjąć (w przybliżeniu), że 1 km na niżu odpowiada 1 m w górach.
Azymut i nachylenie stoku decydują (jednocześnie) o jego ekspozycji na promieniowanie słoneczne, czyli o jego wystawie. Na stokach południowych o nachyleniu równym szerokości geograficznej danego miejsca promienie padają pod takim samym kątem jak na równiku. Stok taki otrzymuje znacznie więcej ciepła (nawet pięciokrotnie) niż silnie ocieniony stok północny. Wystawa wpływa też na ilość opadów, ponieważ stok może być eksponowany na wiatry wiejące znad morza, albo może być w cieniu tych wiatrów. Wystawa (suma azymutu i nachylenia) jest ważnym czynnikiem, kształtującym klimat lokalny (topoklimat).
Zatem zarówno szerokość geograficzna, wzniesienie, jak i wystawa decydują o ilości energii słonecznej, a szerokość długość geograficzna oraz wzniesienie i wystawa decydują o ilości opadów w dowolnym miejscu na kuli ziemskiej.
Zobacz więcej...
(Ekologia lasu, siedlisko i środowisko leśne), w skład środowiska leśnego wchodzą te same czynniki nieożywione (siedlisko) i ożywione (biocenoza), z których składa się ekosystem leśny w danym miejscu. Ekosystem i środowisko występują w tej samej przestrzeni. Jeśli jednak mówiąc o ekosystemie mamy na myśli jakiś fragment kompleksu leśnego i interesuje nas jego struktura i funkcjonowanie, o tyle w przypadku środowiska interesuje nas jakie warunki życia stwarza ten system dla osobników i populacji różnych gatunków tworzących biocenozę leśną.
Środowisko leśne (związane z danym ekosystemem leśnym) jest bardzo dynamiczne. Wszystkie organizmy, które je zasiedlają wpływają wzajemnie na siebie oraz na klimat i glebę, przez co układ ten w całej swej przestrzeni podlega pulsacji lub zmianom kierunkowym. Na przykład drzewa ocieniające zarówno siebie nawzajem, jak i dno lasu, zmieniają się przez cały czas, z wiekiem kształtując coraz to inne warunki klimatyczne. To rzutuje na podszyt, runo, aktywność edafonu czy warunki życia zwierząt w przestrzenie nad glebą. Podobne zależności występują w procesach fluktuacji, regeneracji czy sukcesji. Niekiedy pojęcie środowiska utożsamiane jest z pojęciem habitatu lub biotopu. W zasadzie biotop jest synonimem środowiska, ale jeśli jest określany jako siedlisko zmodyfikowane przez organizmy żywe (biocenozę), to jest to definicja niepełna. Biotop, w rozumieniu środowiska, jest siedliskiem modyfikowanym przez organizmy żywe wraz z bezpośrednimi wzajemnymi oddziaływaniami tych organizmów, tworzących biocenozę.
Problemy z terminologią ekologiczną biorą się głównie z tego, że nie jesteśmy w stanie objąć jednocześnie całej złożoności przyrody, której elementy są ze sobą ściśle powiązane i pozostają w wielostronnych sprzężeniach zwrotnych. Często zwracamy uwagę tylko na wybrany aspekt przyrodniczej rzeczywistości i usiłujemy go nazwać, używając pojęć w takim a nie innym kontekście. Złożoną rzeczywistość próbujemy ująć w proste schematy, rozpatrując na przykład oddzielnie czynniki ożywione i nieożywione, gdy tym czasem w ekosystemie są one ze sobą nierozerwalnie i dynamicznie powiązane.
Zobacz więcej...
1
Wszystkich stron: 1
