biocenoza leśna jako składowa ekosystemu

(ekologia lasu, biocenoza leśna), zespół organizmów żywych lokalnego ekosystemu leśnego. Tworzą go zarówno rośliny, wśród których dominującą rolę odgrywają drzewa, jak i inne organizmy zamieszkujące glebę leśną (wraz ze ściołą), runo mszyste, runo zielne, podszyt i warstwę drzew (złożoną niekiedy z kilku pięter). Wszystkie organizmy w biocenozie leśnej powiązane są zależnościami troficznymi. Najważniejszy jest tu skrócony łańcuch pokarmowy między głównymi producentami (drzewami) i odżywiającymi się martwą materią organiczną destruentami, żyjącymi głównie w glebie i na jej powierzchni. Przez ten łańcuch troficzny (zwany detrytusowym) przechodzi około 95% wyprodukowanej przez roślinność leśną biomasy. Organizmy glebowe tworzą niezwykle różnorodny i złożony zespół (edafon), którego biomasa w lasach naszej strefy klimatycznej wynosi zazwyczaj kilka ton na 1 ha, przewyższając biomasę heterotroficznych organizmów żyjących w nadziemnej części ekosystemu leśnego. W skład edafonu leśnego wchodzą następujące grupy organizmów (według dawniejszej systematyki): mikroflora (bakterie, promieniowce, grzyby, glony), mikrofauna (wiciowce, korzenionóżki, orzęski), mezofauna (wrotki, nicienie, roztocze, skoczogonki), makrofauna (ślimaki, wazonkowce, równonogi, pająki, pareczniki, dwuparce, chrząszcze i ich larwy, larwy muchówek, inne owady) i megafauna (dżdżownice, kręgowce). Największy udział w biomasie edafonu leśnego mają grzyby, promieniowce i bakterie oraz dżdżownice. Liczebność tych organizmów oszacowana dla bryły glebowej o powierzchni 1 m² i miąższości 30 cm wynosi: czterdzieści dżdżownic, miliard grzybów, dziesięć miliardów promieniowców i bilion bakterii (patrz tab. 1). Organizmy heterotroficzne bytujące w przestrzeni ekosystemu leśnego nad glebą i żerujące na żywych tkankach roślinnych (liściach, pąkach, kwiatach, owocach, nasionach, drewnie), jako roślinożercy rozpoczynają tak zwany łańcuch spasania. Przez ten łańcuch troficzny przechodzi około 5% biomasy wyprodukowanej przez roślinność leśną. Biomasa kolejnych poziomów troficznych (zarówno tego, jak i poprzedniego łańcucha) jest w przybliżeniu dziesięciokrotnie mniejsza od poziomu poprzedniego. Tych poziomów jest zazwyczaj kilka. Na przykład owad liściożerny zjadany jest przez owada drapieżnego, ten może być skonsumowany przez ziębę, którą z kolei może zaatakować sójka, a ta może z kolei paść ofiarą kruka, jastrzębia czy lisa. Wydaliny i martwe ciała zwierząt trafiają na dno lasu, stając się składnikiem detrytusu (ścioły) rozkładanego przez destruentów. W procesie dekompozycji detrytusu powstają sole mineralne, które są pobierane z gleby przez roślinność leśną (głównie drzewa).

ŹRÓDŁO (AUTOR)

Jerzy Modrzyński (z na podstawie: Puchalski T., Prusinkiewicz Z. (1990): Ekologiczne podstawy siedliskoznawstwa leśnego. PWRiL, Warszawa;
Weiner J. (2003): Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik Ekologii Ogólnej. PWN, Warszawa)

Publikacje powiązane tematycznie

Mackenzie A., Ball A.S., Virdee S.R. (2005): Ekologia. Krótkie wykłady. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.;
Odum E. P. (1982): Podstawy ekologii. PWRiL, Warszawa.;
Puchalski T., Prusinkiewicz Z. (1990): Ekologiczne podstawy siedliskoznawstwa leśnego. PWRiL, Warszawa);
Weiner J. (2003): Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik Ekologii Ogólnej. PWN, Warszawa.