dąb

(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Quercus)  rodzaj z rodziny bukowatych (Fagaceae) obejmujący ok. 600 gatunków, niemal wyłącznie na półkuli północnej. W Polsce dwa gatunki oraz jeden o dyskusyjnym statusie w naszej florze.  Dąb szypułkowy (Quercus robur L.). Drzewo do 50 m wysokości. Pąki szczytowe krótkie, jajowate, na wierzchołku przytępione, nieco 5-graniaste. Liście o dł. 5-12 cm, w zarysie odwrotniejajowate, nieregularnie klapowane, w nasadzie sercowate („uszkowate”). Blaszki na krótkich ogonkach, do 6-8 mm długości, nagie. Nerwy boczne dochodzą zarówno do wrębów jak i do szczytów klap. Żołędzie w zarysie owalnowalcowate ze spłaszczoną nasadą, osadzone na długich  szypułkach. Występowanie – prawie cała Europa, z wyjątkiem południowej części Półwyspu Iberyjskiego, Sycylii, Korsyki, północnej Skandynawii i północno-zachodniej Rosji. Ponadto Krym, Kaukaz i północny Iran. Wschodnie krańce zasięgu znajdują się na południowym Uralu i w środkowym biegu Wołgi. W górach Kaukazu do 1800 m n.p.m., w Karpatach do 1300 m n.p.m. Na terenie Polski pospolity gatunek na całym niżu i na pogórzu, do 600 m n.p.m. Jest bardziej światłożądny, ale mniej wymagający w stosunku do temperatury niż dąb bezszypułkowy Quercus petraea. Należy do drzew o dużych wymaganiach glebowych. Najlepiej rośnie na glebach zasobnych, świeżych i wilgotnych, gliniastych oraz gliniasto-piaszczystych. Najważniejszą rolę odgrywa w drzewostanach grądów, łęgów, dąbrów i sosnowo-dębowych borów mieszanych. Dąb bezszypułkowy [Quercus petraea (Matt.) Liebl.]. Drzewo do 40 m wysokości. Pąki szczytowe wydłużone, obłe, na wierzchołku zaostrzone. Liście w zarysie odwrotniejajowate, 5-12 cm dł., regularnie klapowane, w nasadzie zwykle klinowate. Blaszki na wyraźnych ogonkach, do 2,5 cm dł., od spodu na nerwach owłosione. Nerwy boczne dochodzą prawie wyłącznie do szczytów klap. Żołędzie w zarysie jajowate z zaokrągloną nasadą, osadzone na bardzo krótkich szypułkach lub siedzące. Występowanie – środkowa i zachodnia Europa (z wyjątkiem południowej Hiszpanii), południowa Skandynawia, Azja Mniejsza, Kaukaz i Iran. Wschodnia granica zasięgu przebiega od Kaliningradu przez Białystok, Brześć, Krzemieniec i dalej do ujścia Dniepru, a następnie przez Krym do Kaukazu. W górach Iranu do 2400 m n.p.m. (Elbrus), w Alpach do 1800 m n.p.m. Na terenie Polski na całym niżu z wyjątkiem najbardziej północno-wschodnich  rejonów kraju, w górach do ok. 600 m n.p.m. W porównaniu z dębem szypułkowym dąb bezszypułkowy jest bardziej ciepłolubny, dłużej znosi ocienienie w młodości i ma mniejsze wymagania w stosunku do wilgotności oraz żyzności gleb. Jest gatunkiem lasotwórczym w ubogich grądach, świetlistych i kwaśnych dąbrowach, lasach bukowo-dębowych oraz borach mieszanych. Dąb omszony (Quercus pubescens Willd.) – drzewo do 25 m wysokości, często wielopniowe i nisko ugałęzione. Pędy owłosione. Liście odwrotnie lub podłużniejajowate, 4-12 cm długości, wrębne lub klapowane, młode obustronnie owłosione, później z wierzchu łysiejące, spodem filcowate i szarozielone. Nasada krótko klinowata lub sercowata. Ogonek 5-12 mm długości. Żołędzie do połowy objęte filcowatą miseczką. Miseczki na krótkich szypułkach lub siedzące. Występowanie – prawie cała południowa Europa z wyjątkiem Portugalii, środkowej i południowej  Hiszpanii oraz południowej  Sardynii i Sycylii. Ponadto Krym, Kaukaz i Azja Mniejsza. W środkowej Europie północna granica zawartego zasięgu przebiega przez Niemcy, Czechy i Słowację. W Polsce jedyne, reliktowe stanowisko, najbardziej wysunięte na północ,  znajduje się w Bielinku na stromych zboczach pradoliny Odry. Pochodzenie dębu omszonego w tym miejscu nie jest całkowicie wyjaśnione. Istnieją przypuszczenia, że został on tam zawleczony przez ludzi po raz pierwszy już w średniowieczu.

ŹRÓDŁO (AUTOR)

Władysław Danielewicz