Doświadczenia proweniencyjne

Pewnego rodzaju eksperyment, w którym nasiona drzew leśnych są zbierane z określonej liczby (zwykle naturalnych drzewostanów, reprezentujących wybrane populacje cząstkowe danego gatunku),a następnie wyhodowane drzewka są sadzone w podobnych warunkach zewnętrznych-zwykle poza miejscem zbioru nasion (Wright 1976). Badania proweniencyjne określają genetyczne i środowiskowe składniki zmienności fenotypowej związanej z źródłem geograficznym. Pierwsze doświadczenie proweniencyjne zostało założone w 1821r. przez Ludwika Vilmorin w majątku des Barres we Francji z sosną zwyczajną. Badania proweniencyjne stanowią oryginalny wkład genetyki drzew leśnych do nauk przyrodniczych , żadna inna dziedzina genetyki roślin, nie dysponuje taką metodyką badań zmienności między i wewnątrzpopulacyjnej. Doświadczenia proweniencyjne obejmują:
1.       Doświadczenia, których zadaniem jest poznanie zmienności wewnątrzgatunkowej,
2.       Testowanie populacji cząstkowych,
3.       Określenie wartościowych źródeł pozyskiwania materiału reprodukcyjnego,
4.       Zachowanie wartościowych genotypów,
5.       Ocena możliwości introdukcji gatunków obcych.
Zwykle nasiona zbiera się 10–20 przeciętnych drzew w drzewostanie rodzicielskim, a następnie w celu wyhodowania potomstwa do testu proweniencyjnego wysiewa się mieszaninę nasion. W doświadczeniach inwentaryzacyjnych należy zachować  zmienność całego zasięgu występowania gatunku. W przypadku gatunków występujących na małym obszarze test powinien obejmować potomstwo 20–30 pochodzeń populacji cząstkowych, W przypadku dużego zasięgu doświadczenie musi uwzględniać 50–200 proweniencji. Pochodzenia powinny zostać dobrane w ten sposób, aby w jednakowy sposób charakteryzować całą zmienność populacji cząstkowych (tzw. randomizację  strefową zasięgu występowania gatunku). Doświadczenia proweniencyjne są bazą dla bardzo wielu badań podstawowych, w różnych dziedzinach nauk przyrodniczych, nie tylko leśnych:
1)mogą stać się źródłem materiału hodowlanego i rozmnożeniowego oraz pomóc w ochronie i zachowaniu puli genowej gatunków drzew leśnych, szczególnie w sytuacji utraty cennych drzewostanów wyjściowych  czy utraconych w wyniku różnorodnych kataklizmów środowiskowych  jak np. pożary, wiatry.
2) mogą zostać wykorzystane w badaniach interakcji genotypu ze środowiskiem , modeli zmienności genetycznej i przepływu genów w populacjach drzew leśnych.
3) mogą zostać wykorzystane do badań korelacji miedzy cechami w okresie młodocianym i dojrzałym oraz w badaniach podstaw dynamiki przyrostu i jakości drewna.
4) dzięki zgromadzeniu na powierzchniach badawczych populacji drzew z dużych obszarów ich naturalnego zasięgu (czy zróżnicowanych stref wysokościowych) możliwe będzie także zbadanie reakcji na zmieniające się warunki środowiska, przewidzieć ich konsekwencje oraz określić granice adaptacyjne``

ŹRÓDŁO (AUTOR)

Autor: Dr Anna Zawadzka

Chałupka W. 2010. Genetyka drzew leśnych. W: Postęp badań w zakresie genetyki populacyjnej i biochemicznej drzew leśnych. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej odbytej w Krakowie 24 października 2008 roku. str. 85-93.Kraków 2010
Sabor J. 2006. Rola doświadczeń proweniencyjnych w poznaniu zmienności wewnątrzgatunkowej drzew leśnych oraz w ocenie wartości genetyczno-hodowlanej poszczególnych populacji cząstkowych. W: Sabor J. (red). Elementy genetyki i hodowli selekcyjnej drzew leśnych. str. 99-115. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych.

Publikacje powiązane tematycznie

Chałupka W. 2010. Genetyka drzew leśnych. W: Postęp badań w zakresie genetyki populacyjnej i biochemicznej drzew leśnych. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej odbytej w Krakowie 24 października 2008 roku. str. 85-93.Kraków
Gunia S., Ilmurzyński E. 1978. Wybrane zagadnienia hodowli selekcyjnej drzew leśnych. Wydaw. SGGW-AR. Sabor J. 2006. Rola doświadczeń proweniencyjnych w poznaniu zmienności wewnątrzgatunkowej drzew leśnych oraz w ocenie wartości genetyczno-hodowlanej poszczególnych populacji cząstkowych. W: Sabor J. (red). Elementy genetyki i hodowli selekcyjnej drzew leśnych. str. 99-115. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych.