ekosystem leśny

(ekologia lasu, ekosystem leśny), najpotężniejszy i najbardziej złożony ekosystem lądowy, występujący pod różnymi postaciami, wchodzącymi w skład biomów leśnych zajmujących około 30% powierzchni lądów i stanowiących niezwykle istotną część biosfery. Biomasa (sucha masa) ekosystemów leśnych na kuli ziemskiej jest ponad dwanaście razy większa od biomasy wszystkich pozostałych ekosystemów lądowych. Produkcja pierwotna netto (sucha masa) dla tajgi wynosi około 10, dla lasów strefy umiarkowanej - około 15, a dla równikowych lasów deszczowych - około 40 miliardów ton/rok.
Ekosystem leśny jest układem bardzo złożonym i dynamicznym, wykazującym jednocześnie dużą stabilność dzięki znacznemu potencjałowi samoregulacyjnemu, objawiającemu się na wszystkich poziomach jego organizacji - od pojedynczej komórki, poprzez osobniki i populacje poszczególnych gatunków, po ekosystem jako całość. Dynamika ekosystemów leśnych związana jest silnie z dynamiką ich biocenoz. Pojęcie ekosystemu leśnego dotyczy przy tym układów o różnej skali. Podstawowym układem ekologicznym jest roślina (kępa trawy, krzew, drzewo) wraz z całą przenikaną jej nadziemnymi i podziemnymi organami przestrzenią, w której panują swoiste warunki mikrośrodowiskowe (klimatyczne i glebowe) i którą zamieszkują inne organizmy (bakterie, grzyby, owady, ptaki, ssaki). Te podstawowe ekosystemy tworzą większe układy (płaty roślinności runa, grupy i kępy drzew), a wszystko razem składa się na większą całość, na przykład fragment lasu, który można objąć wzrokiem stojąc w jego wnętrzu, czy kompleks leśny widziany z lotu ptaka. Kompleks leśny można zatem rozpatrywać jako zbiór zachodzących na siebie mniejszych ekosystemów o różnej skali. Strefa styku (przenikania się) sąsiednich ekosystemów dowolnej wielkości stanowi ekoton, przy czym najwyraźniej będzie on widoczny na granicy pomiędzy różnymi zbiorowiskami leśnymi, a zwłaszcza na granicy ekosystemu leśnego z innym ekosystemem (łąka, jezioro, pole).
Najważniejszą rolę w ekosystemach leśnych pełnią drzewa, które decydują o charakterze klimatu i warunkach glebowych we wnętrzu lasu oraz są głównymi producentami materii organicznej. Udział runa leśnego w produkcji biomasy jest niewielki (rzędu 1%). Biomasa wyprodukowana przez rośliny jest konsumowana w lesie przez roślinożerców (owady, ptaki, zwierzyna) w niewielkim stopniu (około 5%). Roślinożercy stanowią pokarm dla konsumentów wyższego rzędu (drapieżców). Około 95% biomasy drzew (w postaci obumarłych kwiatów, szyszek, liści, gałęzi, pni) trafia na dno lasu tworząc ściołę (detrytus) i jest tu rozkładana przez destruentów (reducentów). Większość destruentów to organizmy glebowe (edafon), których biomasa w lasach umiarkowanej strefy klimatycznej wynosi zazwyczaj kilka ton na 1 ha.
W ekosystemach leśnych, ze względu na ich duże przestrzenne zróżnicowanie powstają bardzo liczne mikrosiedliska (w koronach i pniach drzew, podszycie, runie, martwym drewnie, ściole, glebie). Dzięki temu powstaje tu bardzo wiele nisz ekologicznych, zajmowanych przez najróżniejsze organizmy. Można przyjąć, że w przeciętnym ekosystemie leśnym naszej strefy klimatycznej (o powierzchni kilku ha) bytuje od kilkuset do kilku tysięcy gatunków organizmów żywych.

Jerzy Modrzyński (z wykorzystaniem różnych źródeł, m. in.: Weiner J. (2003): Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik Ekologii Ogólnej. PWN, Warszawa;
Puchalski T., Prusinkiewicz Z. (1990): Ekologiczne podstawy siedliskoznawstwa leśnego. PWRiL, Warszawa

(Ekologia lasu, ekosystem leśny), leśne środowisko przyrodnicze rozpatrywane łącznie ze wszelkimi powiązaniami oraz zależnościami, w jakich pozostają przedstawiciele świata organizmów żywych określonej przestrzeni i poszczególne składniki abiotycznej części leśnych zasobów naturalnych oraz klimat (w tym mikroklimat) określonej przestrzeni i leśne zasoby naturalne.

Konrad Tomaszewski. Prototyp Encyklopedii leśnej. Materiał niepublikowany.

Publikacje powiązane tematycznie

Krebs Ch. J. (2011): Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczenia i liczebności. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.;
Mackenzie A., Ball A.S., Virdee S.R. (2005): Ekologia. Krótkie wykłady. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.;
Odum E. P. (1982): Podstawy ekologii. PWRiL, Warszawa.;
Puchalski T., Prusinkiewicz Z. (1990): Ekologiczne podstawy siedliskoznawstwa leśnego. PWRiL, Warszawa;
Weiner J. (2003): Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik Ekologii Ogólnej. PWN, Warszawa.