karczownik ziemnowodny (Arvicola amphibius)

wcześniej podawany jako Arvicola terrestris w rodzinie nornikowatych (Arvicolidae), według obowiązującego podziału systematycznego gatunek ssaka z rodziny chomikowatych (Cricetidae) i podrodziny karczowników (Arvicolinae) w rzędzie gryzoni (Rodentia). Wyraźnie mniejszy od piżmaka, ale większy od norników. Budowa krępa, pysk zaokrąglony, tępo zakończony. Długość ciała 13-20 cm, masa ciała 60-200 g. Ogon długi, około połowy długości ciała (6-14 cm), w przekroju okrągły, prawie nagi. Stopa tylna długa (> 2,5 cm), palce bez błony pławnej i bez szczeciniastych włosów jak u piżmaka. Oczy małe, uszy krótkie, prawie całkowicie ukryte w futrze. Duża zmienność ubarwienia. Osobniki żyjące blisko wody zawsze ciemniejsze. Różne formy barwne: grzbiet czarny lub czarno-szary, spód ciała stalowoszary; grzbiet brunatny z różną domieszką czarnego, spód brudnoszary, czasem z rdzawym nalotem; grzbiet szaro- lub brunatno-rdzawy, spód rudoszary. Czaszka długości 3,2-4,2 cm, masywna, kanciasta. Uzębienie hipsodontyczne. Zębów 16, wzór zębowy 1003. Zęby trzonowe bezkorzeniowe, wykazują stały wzrost. Pokarm roślinny: kłącza, bulwy, cebule, kora korzeni drzew. Zapasy pokarmu na zimę. Tryb życia ziemnowodny. Zasiedla wilgotne tereny otwarte, łąki, pola, zarośnięte brzegi wód, torfowiska. Żyje samotnie. Buduje głębokie systemy nor z komorą gniazdową i spiżarnią. W pobliżu nor kopczyki ziemi przypominające kretówki. Aktywność całoroczna, całodobowa (głównie w nocy od zmroku do świtu). Bardzo dobrze pływa, nurkuje. Samce bardziej aktywne niż samice. Gniazdo kuliste, z traw i roślinności wodnej. Okres rozrodczy od wiosny (IV) do jesieni (IX). Długość ciąży 20-22 dni, liczba miotów (2)3-4, liczba młodych w miocie 2-8(14). Młode rodzą się nagie i ślepe. Maksymalna długość życia 2-4 lata, przeciętna długość życia 5 miesięcy. Wrogowie naturalni: drobne ssaki łasicowate (łasica łaska, gronostaj europejski), ptaki drapieżne, sowy. Może wyrządzać szkody w uprawach leśnych, młodnikach i sadach. Objęty ochroną gatunkową częściową: chroniony poza sadami, ogrodami i uprawami leśnymi. W ramach tego gatunku wyróżniano kiedyś podgatunek karczownika górskiego (Arvicola terrestris scherman), obecnie podniesiony do rangi gatunku. Oba gatunki podobne pod względem morfologicznym.

ŹRÓDŁO (AUTOR)

Batsaikhan N., Henttonen H., Meinig H., Shenbrot G., Bukhnikashvili A., Hutterer R., Kryštufek B., Yigit N., Mitsain G., Palomo L. 2016. Arvicola amphibius (errata version published in 2017). The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T2149A115060819. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T2149A22358646.en

Kowalski K., Ruprecht A. L. 1984. Rodzina: Nornikowate - Arvicolidae. W: Z. Pucek (red.) Klucz do oznaczania ssaków Polski: 169-194. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Wilson D. E., Reeder D-A M. (eds.) 2005. Mammal species of the World. A taxonomic and geographic reference. Johns Hopkins University Press, Baltimore. https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/

Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I, Skibińska E. (red.) 2014. Fauna Polski. Charakterystyka i wykaz gatunków. Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.

Publikacje powiązane tematycznie

Atlas ssaków Polski. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków https://www.iop.krakow.pl/ssaki/gatunki

Batsaikhan N., Henttonen H., Meinig H., Shenbrot G., Bukhnikashvili A., Hutterer R., Kryštufek B., Yigit N., Mitsain G., Palomo L. 2016. Arvicola amphibius (errata version published in 2017). The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T2149A115060819. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T2149A22358646.en

Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I, Skibińska E. (red.) 2014. Fauna Polski. Charakterystyka i wykaz gatunków. Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.

Cichocki W., Ważna A., Cichocki J., Rajska E., Jasiński A., Bogdanowicz W. 2015. Polskie nazewnictwo ssaków świata. Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.

Kowalski K., Ruprecht A. L. 1984. Rodzina: Nornikowate - Arvicolidae. W: Z. Pucek (red.) Klucz do oznaczania ssaków Polski: 169-194. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Mitchell-Jones A. J., Amori G., Bogdanowicz W., Kryštufek B., Reijnders P. J. H., Spitzenberger E., Stubbe M., Thissen J. B., Vohralik V., Zima J. (eds.) 1999. Atlas of European mammals. Academic Press, London.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Dz. U. z 2016 r. poz. 2183

Wilson D. E., Reeder D-A M. (eds.) 2005. Mammal species of the World. A taxonomic and geographic reference. Johns Hopkins University Press, Baltimore. https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/