(Gleboznawstwo leśne), pierwotniaki (Protozoa). W glebie z grupy → organizmy glebowe żyją przedstawiciele wszystkich trzech znanych typów pierwotniaków: wiciowców, sarkodowych oraz orzęsków. W glebach (zwłaszcza organicznych, torfowych, na mchach i w ściółce gleb leśnych) znaleziono kilkaset gatunków pierwotniaków. Liczebność pierwotniaków jest uzależniona od wilgotności i temperatury. Najliczniej występują one w glebach uprawnych, chociaż niektóre ich grupy są najliczniejsze w glebach leśnych bogatych w materię organiczną. W 1 g gleby stwierdzono nawet od kilkudziesięciu tysięcy do ponad 1 miliona osobników pierwotniaków i ich liczba silnie się waha nawet w ciągu jednej doby. W głębszych warstwach gleby występują nielicznie. Podstawowym pokarmem wielu pierwotniaków są bakterie i stąd najliczniej występują w strefie ryzosferowej roślin i gleb. Znaczenie pierwotniaków glebowych w funkcjonowaniu gleb jest mało poznane. Ich biomasa jest niewielka i wynosi w glebach uprawnych 4-5 g/m2, a w leśnych – do 20 g/m2.
Górny M. 1975. Zooekologia gleb leśnych. PWRiL.
Gleboznawstwo. 2006. Praca zbiorowa pod red. S. Zawadzkiego. PWRiL. Warszawa. wyd. IV.
Uggla H., Uggla Z. 1979. Gleboznawstwo leśne. PWRiL. Warszawa.
Górny M. 1975. Zooekologia gleb leśnych. PWRiL.
Górny M., Grum L. 1981. Metody stosowane w zoologii gleby. PWN.
Paul E.A., Clark F.E. 2000. Mikrobiologia i biochemia gleb, Wydawnictwo UMCS, Lublin.